افزایش تاب‌آوری اقتصاد کشور در برابر تحریم‌ها با استفاده از مزیت همسایگان

به گزارش مجله خبری نگار  با توجه به اینکه کشور ما طی سه دهه اخیر متحمل سنگین‌ترین تحریم‌ها شده است، ضرورت تغییر نگاه در دیپلماسی کشور و در اولویت قرار گرفتن اقتصاد بیش از پیش نمایان شده است. یکی از مهم‌ترین محور‌های توسعه کشور، در دیپلماسی اقتصادی درست تعریف می‌شود.

کشوری می‌تواند در به دست آوردن منافع اقتصادی پیشرو باشد که بتواند روابط پایدارتری با دیگر کشور‌ها برقرار کند. کم کردن تنش سیاسی با دیگر کشورها، قدرتمند شدن اقتصاد داخلی و هماهنگی دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های داخلی لازمه موفق بودن دیپلماسی اقتصادی است.

رحمت‌الله خرمالی دبیر میز ترکمنستان سازمان توسعه تجارت در گفتگو با رادیو در مورد تاثیر تحریم‌ها برتجارت خارجی ایران گفت: عمده هدف تحریم‌ها ناامید کردن مردم ایران و ایجاد اختلاف میان مردم و نظام سیاسی بوده است. در بعد تجاری و اقتصادی نیز این اقدام به منظور ایجاد فشار حداکثری بر مردم ایران صورت گرفته است.

وی افزود: عمده تاثیر تحریم‌ها در بحث تجارت خارجی بحث مشکلات بانکی بوده است چرا که اولین اقدام برای تجارت خارجی نیازمند تبادلات بانکی است. در کنار این مسئله، تحریم‌ها مزیت‌های تجارت دریایی ایران و نیز بیمه را تحت تاثیر قرار داده است.

دبیر میز ترکمنستان سازمان توسعه تجارت در خصوص عدم همکاری کشور‌ها حوزه آسیای مرکزی برای همکاری‌های بانکی گفت: چندین بار با ارسال نامه‌های رسمی به دستگاه‌های سیاست خارجی کشور‌های حوزه آسیای مرکزی برای برقراری ارتباط پولی و بانکی اعلام آمادگی کردیم، اما به دلیل تحریم‌های آمریکا همراهی نکردند.

وی گفت: در بحث کشتی‌رانی نیز برای نصب پرچم جمهوری اسلامی ایران مشکلاتی وجود داشته است، اما خوشبختانه برای تجارت دریایی و بانکی مکانیزم‌های دیگری مانند تهاتر کالا یا خرید کالا‌های مزیت‌دار را در پیش گرفتند و این مسئله سبب شده تا تجار ایرانی تاثیر مشکلات این حوزه را تا حدی کاهش دهند.

خرمالی ادامه داد: شرکت‌های کشتی‌رانی نیز با ایجاد برخی قرارداد‌ها برای اجاره یا ارتباط با بنادر برخی کشور‌های دوست به خصوص در دریای خزر، کشتی‌های ما در حال تردد هستند. اینگونه نیست که این تحریم‌ها که با هدف فلج کردن مبادلات تجاری صورت گرفته است به نتیجه کامل رسیده باشد و در حال حاضر به یک شرایط پایداری در این حوزه رسیدیم. امیدوار هستیم با سیاست‌های دولت جدید شاهد بهبود شرایط تجارت خاجی باشیم.

وی در مورد مواجهه روسیه با تحریم‌های یکجانبه آمریکا و امکان استفاده از تجربیات این کشور گفت: بین تحریم‌های ایران و روسیه تفاوت وجود دارد و تعداد تحریم‌های روسیه با ایران قابل مقایسه نیست. با این وجود صادرات انرژی این کشور که عمده ارزآوری آن را تشکیل می‌دهد با مشکل چندانی مواجه نشد، اما صادرات ما در حوزه نفت و انرژی با مشکل مواجه شد.

دبیر میز ترکمنستان سازمان توسعه تجارت تاکید کرد: در نتیجه نمی‌توانیم نسخه واحدی که در کشوری وجود دارد را برای کشور دیگر نیز به کار ببریم. روسیه پس از تحریم‌های آمریکا دست به اقدام متقابل زد و تحریم‌هایی را علیه اتحادیه اروپا و آمریکا در حوزه‌های محصولات کشاورزی وضع کرد. اوج تحریم‌های روسیه حدفاصل بین سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ صورت گرفت و این کشور را با تلاطمات مختلفی مواجه کرد.

وی افزود: سیاست روسیه در مقابل تحریم معطوف به مقابله به مثل، مدیریت واردات و ایجاد پیمان‌های اقتصادی با کشور‌های دوست مانند تشکیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا بود که در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران نیز توافق‌نامه تجارت ترجیحی با این اتحادیه دارد. در نتیجه این اقدامات روسیه تمرکز تجارت خود را به سمت کشور‌های همسایه تغییر داد.

اما سوال اینجا است که ایران با وجود همسایگی با ۱۵ کشور مختلف چگونه باید از این تجربیات استفاده کند. ما باید به دنبال تقویت اقتصاد مقاومتی در داخل کشور و بحث برون‌زایی اقتصاد به ویژه در حوزه ایجاد شرکت‌های صادراتی دانش‌بیان باشیم. باید از مزیت همسایگان بیش از پیش استفاده کنیم و به نوعی درهم‌تنیدگی اقتصادی و سیاسی خود را تقویت کنیم.

دو رویکرد مختلف در مواجهه با تحریم‌ها/ تاثیر حداقلی تحریم‌ها با افزایش تاب‌آوری اقتصادی

مصطفی سمیعی نسب عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) نیز در خصوص کلیت تحریم‌ها و کارکرد آن گفت: در عرصه تعاملات بین‌المللی میان کشور‌ها انواع تهدیدات مطرح می‌شود. تا نیمه دوم قرن بیستم عموما تهدیدات از جنس سخت و از نوع نظامی بود.

وی افزود: به مرور زمان و از آغاز جنگ سرد این تهدیدات به سمت تهدیدات نرم تغییر رویکرد داد. این فضا مقدمه‌ای شد که مسئله اقتصاد به بحث مهمی میان کشور‌ها تبدیل شود. از اواخر قرن بیستم مسئله تحریم‌ها در دستور کار کشور‌ها و سازمان‌های بین المللی هدف قرار گرفت و هدف آن نیز تنبیه کشور‌های مورد نظر بود.

این استاد دانشگاه گفت: از دهه ۸۰ میلادی که انقلاب اسلامی ایران به وقوع پیوست، تحریم‌های تجاری و مسدود سازی اموال در آمریکا آغاز می‌شود. در مسیر ۴۰ ساله که از انقلاب گذشته است انواع مختلف تحریم‌ها را تجربه کردیم که بحث‌های صادرات و واردات، معاملات بانکی، انتقال تکنولوژی و حمل و نقل را نیز شامل می‌شود.

وی ادامه داد: تنها کشوری در دنیا هستیم که از نظر تعداد و عمق تحت چنین تحریم‌هایی قرار گرفته است. به نظر می‌رسد که هدف از این تحریم‌ها جلوگیری از قدرتمند شدن و گسترش انقلاب ایران و در قدم‌های بعدی به منظور تغییر رفتار سیاسی جمهوری اسلامی ایران بوده است.

وی در خصوص رویکرد‌های مواجهه با تحریم‌ها در کشور گفت: تحریم نفت از این جهت رخ داد که بخش زیادی از درآمد‌های ارزی کشور متکی به آن بود و هدف تحریم نیز محدود کردن درآمد‌های ارزی کشور بود. وقتی چنین اتفاقی رخ دهد، در تامین و جابه‌جایی ارز مورد نیاز واردات کشور مشکل ایجاد می‌شود.

در نتیجه این روند نرخ ارز در کشور رشد می‌یابد و از آنجایی که ۷۰ درصد منابع ارزی کشور به حوزه تولید و زیرساخت تولید اختصاص پیدا می‌کرد، رکود تشدید و به دنبال آن بی‌کاری نیز افزایش می‌یابد. از طرف دیگر عدم تامین منابع ارزی منجر به کسری بودجه دولت خواهد شد که در نهایت منجر به تورم خواهد شد.

این به این معنا است که از یک سو شاهد رکود تولید در کشور و از سوی دیگر شاهد رشد تورم خواهیم بود. دشمن در تحریم‌ها بر روی نقاط ضعف اقتصاد شما فشار وارد می‌کند. با این نگاه می‌توانیم دو رویکرد را در مقابل تحریم‌ها متصور باشیم.

یک نگاه که متاسفانه در دولت یازدهم و دوازدهم غلبه داشت، رویکرد مذاکره سیاسی برای رفع تحریم‌ها بود. یعنی اقتصاد ملی هیچ مشکلی ندارد و وضعیت اقتصادی خوب است و مشکل فقط تحریم‌ها است. این مسئله مانند این است که فردی بیمار است، اما می‌خوهیم آن را به مسابقه ورزشی بفرستیم.